Bytomskie stare miasto jest świetnym dowodem na to, jak potężnym miastem był niegdyś ten śląski gród. Do dnia dzisiejszego można tu zauważyć średniowieczny układ urbanistyczny, którego centralną częścią jest rynek. To z niego odchodzą wąskie uliczki, prowadzące w stronę dawnych murów miejskich oraz bram strzegących dostępu do miasta.
Co koniecznie trzeba zobaczyć podczas spaceru po starówce bytomskiej?
Obowiązkowym punktem takiej wycieczki powinien stać się rynek, który przez wieki odgrywał najważniejszą rolę w Bytomiu. Niestety, po bytomskim ratuszu dziś nie ma śladu, sam rynek również nieco zmienił swój wygląd. Powiększony i otoczony kamienicami wznoszonymi głównie w XIX i XX wieku zasługuje jednak na uwagę odwiedzających go turystów.
Mimo zmian, które nastąpiły na bytomskim rynku w wielu miejscach nadal można spotkać się z pamiątkami przypominającymi o okresie średniowiecza. Wystarczy odwiedzić słynne Piwnice Gorywodów. W tej restauracji można zachwycić się pięknem dawnych, gotyckich piwnic.
Czasy średniowiecza pamięta również jedna z najważniejszych bytomskich świątyń. To gotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który znajduje się tuż przy rynku. Wiadomo, że świątynia ta istniała już w początkach XIII wieku, zaś do XVII stulecia znajdował się przy niej niewielki cmentarz parafialny. Ważnym miejscem w pobliżu rynku jest też Plac Klasztorny, przy którym podziwiać można ciekawe zabytki architektury pochodzące z różnych okresów historycznych. Jednym z ciekawszych obiektów w tym miejscu jest franciszkański kościół św. Wojciecha. Ślady pierwotnej gotyckiej budowli można dojrzeć w dzisiejszym prezbiterium. Nowsza część świątyni pochodzi z XVIII wieku i reprezentuje obowiązujący wówczas styl barokowy. Wchodzący do jego wnętrza turyści są zazwyczaj zaskoczeni wyposażeniem kościoła. Dlaczego? Brak tu tak typowego dla architektury baroku, zaś wyposażenie (choć ciekawe) jest dość skromne. Dużą ciekawostką jest tutejszy ołtarz główny, będący dziełem Ludwika Konarzewskiego z Istebnej.
Inny ciekawy kościół znajduje się przy ulicy Krakowskiej. W średniowieczu budowla ta znajdowała się już poza murami obronnymi, zaś jej najbliższą sąsiadką była jedna z bram prowadzących do ?właściwego? miasta. Była to Brama Krakowska, od której wzięła swą nazwę jedna z ulic prowadzących w stronę rynku. Dlaczego kościółek ten znalazł się poza murami miejskimi? Odpowiedź jest prosta. W miejscu tym pod koniec XIII wieku powstał szpital wraz z niewielką, drewnianą wówczas świątynią, którymi to obiektami opiekował się zakon bożogrobców. Współczesny kościół Świętego Ducha to dość nietypowy przykład barokowej architektury sakralnej. Świątynia wyróżnia się swą ośmioboczną sylwetką oraz niewielkimi rozmiarami ? bardziej przypomina kaplicę niż kościół. Wnętrze prezentuje się równie ciekawie, a co najważniejsze ? zachowało swój pierwotny, barokowy charakter.
Za murami miejskimi znajdował się również dzisiejszy Plac Grunwaldzki. Dziś jest to sympatyczny i popularny wśród mieszkańców Bytomia skwerek z ławeczkami i tak cenną w mieście zielenią, jednak w przeszłości znajdowały się tu bardzo ważne obiekty. Tu najprawdopodobniej stał w okresie średniowiecza zamek piastowski, w późniejszym czasie powstała tu synagoga, służąca do 1938 roku bytomskim Żydom. Niestety, ta ciekawa synagoga wzniesiona w stylu mauretańskim, została zniszczona przez zwolenników Hitlera w czasie ?nocy kryształowej?, a dziś przypomina o niej tylko skromna tablica.